H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΩΤΙΤΣΑΣ
Ιούλιος 1943 : δυσοίωνα νέα φτάνουν στη Μουσιωτίτσα ότι οι Γερμανοί υπό τον τότε διοικητή Λαντς ετοιμάζονται να χτυπήσουν. Η Μουσιωτίτσα συμμετείχε ενεργά στον αντιστασιακό αγώνα διαθέτοντας δική της αντιστασιακή ομάδα που προκαλούσε την εκδικητική μανία των κατακτητών. Ιδιαιτέρως προκαλούσε την πρώτη ορεινή μεραρχία που διοικούσε ο Βάλτερ Φον Στάτνερ και είχε καθαρά αντιανταρτική αποστολή.
24 Ιουλίου : γερμανικό αεροπλάνο εκτελεί χαμηλή πτήση και πετιούνται προκηρύξεις που καλούν τους κάτοικους να μη φύγουν από τα σπίτια τους. 30 με 50 στρατιωτικά αυτοκίνητα των Γερμανών ανηφορίζουν από το δρόμο Aρτας – Ιωαννίνων. Είχαν προηγηθεί επιθέσεις ανταρτών σε Ιταλικές εφοδιοπομπές.
25 Ιουλίου : ημέρα Κυριακή παραμονή της Αγίας Παρασκευής, η γερμανική συντονισμένη επίθεση γίνεται από τα τέσσερα περιφερειακά σημεία με τέσσερις ομάδες στρατού ώστε να αποκλειστεί κάθε έξοδος από το χωριό. Το πρώτο σώμα περνώντας από διάφορα σημεία καταλήγει στο Κουκλέσι, ο πρώτος νεκρός είναι γεγονός. Το δεύτερο σώμα καίει, λεηλατεί, μεταφέρει αιχμαλώτους στο Σπιθάρι και συλλαμβάνει 45 άτομα που οδηγεί βίαια στη Βούλιστα – Παναγιά. Το τρίτο σώμα ήταν τα επίλεκτα μέλη των Ες- Ες της ορεινής μεραρχίας Εντελβάις, με άλλα λόγια οι εκτελεστές. Κατακαίουν σπίτια, ανθρώπους ακόμη και μικρά παιδιά που βόσκουν τα πρόβατά τους.Το τμήμα των Γερμανών συνεχίζει ακάθεκτο την πορεία του για το Σπιθάρι όπου και το προηγούμενο σώμα είχε μεταφέρει αιχμαλώτους.
Το Σπιθάρι, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αποτελούσε ένα γλυκό καταφύγιο για τους κάτοικους της Μουσιωτίτσας, θα γινόταν τώρα ο τόπος του μαρτυρίου, ενός μαρτυρίου ανατριχιαστικού που καταγράφηκε στην ιστορία από τα πονεμένα χείλη αυτών που επέζησαν. Κι εδώ ο συντονισμός άψογος. Τους βάζουν σε μια γραμμή. Στην αρχή βάζουν τους 78 , μετά διαλέγουν 15 που χρειάζονται για μεταφορά οπλισμού στη Βούλιστα – Παναγιά και αφήνουν 63 ανθρώπους να στέκονται όρθιοι και περήφανοι σε μια γραμμή περιμένοντας τον άδικο και τραγικό επίλογο της ζωής τους.
Το τρίτο αυτό τμήμα των Γερμανών μετά τη μεγάλη σφαγή που λαμβάνει χώρα στο Σπιθάρι, προχωρά αδίστακτο στη Λιάσκα-Παναγιά και συναντιέται με το τέταρτο τμήμα, τη πλαγιοφυλακή τους. Συνεχίζουν να καίνε, να λεηλατούν κα να σκορπούν το βίαιο θάνατο. 6 το απόγευμα, τόπος συνάντησης όλων των τμημάτων η Βούλιστα Παναγιά. Κι εκεί συνεχίζονται οι ξυλοδαρμοί και οι εκτελέσεις αιχμαλώτων από τις γύρω περιοχές, μεταξύ των οποίων και 12 από τους ομήρους που πήραν από το χωριό μας.
Όμως ο τραγικός Ιούλιος δε χόρτασε τους βάρβαρους εχθρούς. Όταν, τον Αύγουστο, σε ένα αντάρτικο μπλόκο στο Ζήτα χάνουν ένα αξιωματικό, που οι αντάρτες σκόπευαν να αιχμαλωτίσουν και να ανταλλάξουν με κάποιον δικό τους, επιλέγουν και πάλι τη Μουσιωτίτσα, χτυπώντας τα σπίτια των οικογενειών όπου φυλάσσονταν τα καζάνια για το συσσίτιο των ανταρτών. Δολοφονούνται εν ψυχρώ άλλες 17 ψυχές ακόμη, ανεβάζοντας τον τραγικό αριθμό των θυμάτων στους 152. Και πάλι στα νέα θύματα υπάρχουν μικρά παιδιά.
Κάπως έτσι διαδραματίστηκε η ιστορία το τραγικό αυτό καλοκαίρι του 1943 με βάση τις πηγές από ανθρώπους των γραμμάτων που με ευσέβεια και επιστημονικό ενδιαφέρον άγγιξαν τα θλιβερά γεγονότα, με βάση όμως περισσότερο τα ακριβά λόγια και τις αφηγήσεις όσων απέμειναν και δε ξεχνούν.
Από την ομιλία της κας Αμαλίας Παπακώστα, καθηγήτριας του Γυμνασίου Μαρτυρικής Μουσιωτίτσας, 25.07.2009